Về chuyến đi sứ đặc biệt của Nguyễn Biểu, sách Hợp tuyển văn học trung đại Việt Nam chép:
“Năm 1413, niên hiệu Trùng Quang thứ năm, tướng Minh là Trương Phụ đánh vào Nghệ
An, vua Trùng Quang lui vào Hóa Châu, sai ông đến trại của Phụ để điều đình. Để
thử tinh thần ông, Phụ có thết cỗ đầu người. Nguyễn Biểu không hề run sợ, đàng
hoàng ngồi ăn và nói: “người Nam ta mà được ăn đầu người Bắc a?” rồi làm một
bài thơ về việc này. Sau đó, Phụ giữ ông lại. Ông giận mắng rằng: “Trong thì
mưu kế đánh lấy nước người, ngoài thì phô trương là quân nhân nghĩa. Trước nói
lập con cháu nhà Trần(1), nay lại chia đất làm quận huyện; không những
cướp bóc của cải, lại còn tàn sát lương dân, thật là quân ngược tặc”. Phụ rất tức
giận, sai trói ông vào chân cầu Lam để nước dâng lên dìm chết ông”(2).
Về bài thơ Ăn cỗ
đầu người, hợp tuyển văn học trung đại Việt Nam chú: “…cần lưu ý hai bài
thơ này được Hoàng Xuân Hãn tìm thấy trong gia phả họ Hoàng - họ ngoại của Nguyễn
Biểu ở Nghệ An, ghi chép từ thế kỉ XVI, nên về xuất xứ và văn bản còn phải tồn
nghi. Dầu sao thì đây cũng là những vần thơ chất ngất tráng khí của một sứ thần
yêu nước.(3) Như vậy, tồn nghi ở đây chỉ là về xuất xứ cụ thể chứ
không phải là về tác giả. Và bất chấp hoàn cảnh ra đời như thế nào, bài thơ
cũng thể hiện khí cốt của một vị sứ thần trong bước đường cùng của bản thân và
thế nước. Nguyên văn tác phẩm như sau:
